Έθιμα και παραδόσεις του Πάσχα

Από τη Ρόδο ως την Κέρκυρα και από την Κρήτη ως την Θράκη κάθε γωνία της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με τον δικό της μοναδικό τρόπο .Έθιμα και παραδόσεις ζωντανεύουν και πάλι στην πλουσιότερη,σε λαογραφικές εκδηλώσεις ,γιορτή της Χριστιανοσύνης
Τ.Τ.
Η Ανάσταση του Χριστού είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού, γιατί αποτελεί την βάση της ίδιας της χριστιανικής πίστης και θεολογίας. Ειδικότερα όμως η Ανάσταση είναι η μεγάλη γιορτή της ορθόδοξης ανατολής, σε αντίθεση με την ρωμαιοκαθολική και προτεσταντική Δύση στην οποία τα Χριστούγεννα έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο στην λειτουργική ζωή. Ολόκληρος ο Ελληνισμός, η ουσία άλλωστε της ορθόδοξης Ανατολής, εορτάζει με ξεχωριστό τρόπο την Ανάσταση του Θεανθρώπου, καθώς τα παραδοσιακά έθιμα είναι πολλά και ξεχωριστά σε ολόκληρη την Ελλάδα, και ακόμη είναι χαρακτηριστικό πως πολλά από αυτά είναι συνέχεια αρχαίων θρησκευτικών εθίμων, εξέλιξη η οποία δείχνει τόσο την θρησκευτική ευσέβεια του Ελληνισμού σε όλη του την διαχρονία, όσο και την αδιάκοπη φυλετική συνέχεια των Ελλήνων.

Γ.Ζ.

Κυκλάδες

Στην Κύθνο και στη Μήλο λαμβάνει χώρα το έθιμο της «Κούνιας». Την Κυριακή του Πάσχα στην πλατεία του νησιού στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο. Στην Πάρο, στην περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας γίνονται δεκαπέντε στάσεις. Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες και μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση.

Δωδεκάνησα
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο την εσπέρα του Μ. Σάββατου πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα, στη Μονή της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες .

Στην Κω τα παιδιά παίρνουν μεγάλα κλειδιά από τις παλιές κλειδαριές, τα δένουν με ένα σχοινί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει.

Χίος
Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό έθιμο του Βροντάδου που έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία. . Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανόνια. Με το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, φτιαγμένες από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει ένα χρόνο πριν για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά, και οι χιλιάδες ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι ένα εντυπωσιακό θέαμα.

Α.Β.



Θράκη
Στις Μέτρες της Θράκης, τα παιδιά φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα και το περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου σταματά εξω από ένα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεται έτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Τη στιγμή που ο ιερέας διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο ανάβουν τη φωτιά και καίνε το ομοίωμα. Αργότερα θα πάρουν μια χούφτα από εκείνη τη στάχτη και θα τη ρίξουν στα μνήματα.

Π.Π.

Εύβοια
Στην Εύβοια , εκτός από τα γνωστά έθιμα υπάρχουν και κάποια τοπικά, όπως τα Λαζαράκια.Τα μικρά κοριτσάκια ,τη Μεγάλη εβδομάδα,δένουν σταυρωτά δυο κομμάτια ξύλου.Στη συνέχεια τα ντύνουν με μωρουδίστικα ρουχαλάκια και κρατώντας ένα καλαθάκι με αγριολούλουδα,γυρνούν στα σπίτια και λένε τον ''Λάζαρο''.

Ξύπνα Λάζαρη και μη κοιμάσι,
τώρα μέρα σου,τώρα χαρά σου,
τώρα που 'ρθαμι στην αφεντιά σου
Τα κουτάκια σας αβγά γενούν
κι οι φουλίτσις σας δεν τα χουρούν
δόστι μας κι μας τα να χαρούμι.
Δομ' αφέντη μου λίγου νεράκι,
πουν' τα χ'λάκια μου πικρό φαρμάκι

Σ.Σ.

Ήπειρος
Οι προετοιμασίες για τον εορτασμό του Πάσχα ξεκινούσαν πριν την Μ. Εβδομάδα με τον καθαρισμό του σπιτιού και το ασβέστωμα της αυλής . Το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι των χωριών της Ηπείρου πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντα του Λαζάρου, κρατώντας ένα καλάθι (σπόρτα), που ήταν στολισμένο με λουλούδια και κουδούνια και ο σπιτονοικοκύρης τους φίλευε με αυγά.

Τη Μεγάλη Πέμπτη, από το πρωί οι γυναίκες ζύμωναν τσουρέκια και έβαφαν τα αυγά. Το πρώτο βαμμένο αυγό που έβγαζαν από την κατσαρόλα το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι και το φύλαγαν εκεί μέχρι το επόμενο Πάσχα. Το αυγό αυτό ήταν κάτι σαν φυλαχτό για το σπίτι τα χωράφια και τα ζώα. Το αυγό της προηγούμενης χρονιάς θάβονταν στα χωράφια ή στα μαντριά πιστεύοντας ότι έτσι τα «γεννήματα» της γης ή των ζώων θα είναι πολλά.

Το βράδυ της Ανάστασης οι νοικοκυραίοι γυρνώντας από την εκκλησία και πριν μπουν στο σπίτι σταύρωναν την εξώπορτα με το Άγιο Φως και μετά άναβαν το καντήλι έτσι ώστε να μπορέσουν να κρατήσουν το Άγιο Φως όλο το χρόνο στο σπίτι.

Πατροπαράδοτο γεύμα της Κυριακής του Πάσχα ήταν το σουβλιστό αρνί. Όμως παραδοσιακή θεωρούταν η γάστρα στην οποία έψηναν το πασχαλινό κρέας. Συνήθιζαν επίσης να φτιάχνουν πολλών ειδών πίτες. Ακόμα ένα παραδοσιακό ηπειρώτικο φαγητό, ήταν η συκωταριά με σπανάκι στη γάστρα το οποίο το έτρωγαν αντί για μαγειρίτσα. Σε πολλά χωριά μαζεύονταν οι χωριανοί στις πλατείες ή στις αλάνες έψηναν, έτρωγαν, έπιναν και γλεντούσαν όλοι μαζί.

Οι πασχαλινές εθιμικές και λατρευτικές εκδηλώσεις ολοκληρώνονταν την Κυριακή του Πάσχα με τον Εσπερινό της Αγάπης. Στα χωριά που πολιούχος είναι ο Αγ. Γεώργιος συνήθισαν επίσης, να κάνουν γλέντια τα οποία διαρκούσαν μέχρι την Τρίτη μέρα του Πάσχα.

Όλα τα παραπάνω έθιμα αναβιώνουν, ευτυχώς, ακόμα και στις μέρες μας.

Λ.Π.


Κρήτη

Στη Κρήτη τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πολλά και πέρα από τα γνωστά που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα , κόκκινα αυγά , ετοιμασίες κλπ , υπάρχουν και τα εξής τουλάχιστο στα χωριά των Χανίων .
Όλη την Μεγάλη Εβδομάδα δεν ακούν τραγούδια , δεν τραγουδάνε , ούτε σφυρίζουν , στα καφενεία δεν παίζουν χαρτιά και με ένα σπαούλι κρεμνούνε τον Φάντη της τράπουλας από το ταβάνι , τα αγόρια και μεγάλοι άντρες όλη την Μεγάλη Εβδομάδα κόβουν ξύλα κυρίως κατσοπρίνια , ασπαλάρθους και άλλους θάμνους και το Μεγάλο Σάββατο φτιάχουν την ρεματιά ύψους 3-4 μέτρων και πλάτους 6-8 μέτρων για να κάψουν το ομοίωμα του Ιούδα .

Την Μεγάλη Πέμπτη φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα από ξύλα , τον "Ιούδα" , τον οποίον και περιφέρουν σε όλα τα σπίτια του χωριού και τον οποίον χτυπούν και κακίζουν για την αισχρή προδοσία του . Οι γυναίκες δίνουν ό,τι παλαιά ρούχα έχουν για να ντυθεί ο "βρώμος ο Ιούδας" τον οποίον και παραγεμίζουν με άχερα . Τα αρνιά για το Πάσχα σφάζονται Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη . Οι κοπέλες οι ανύπαντρες μαζεύουν από τους κήπους τους κρίνους , τριαντάφυλλα , άνθη λεμονιάς και άλλα λουλούδια για τον στολισμό του Επιταφίου την Μεγάλη Πέμπτη .
Στην Κρήτη και ειδικά την Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει το έθιμο ο Ιερεύς να μνημονεύει εντός της Εκκλησίας πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας έστω και πολλές γενεές πίσω . Φυσικά ο λαός παρακολουθεί τις ιερές ακολουθίες όλης της Μεγάλης Εβδομάδας . Το Μεγάλο Σάββατο το ομοίωμα του Ιούδα τοποθετήται πάνω στην ρεματιά με τα ξύλα , για τον φόβο των Ιουδαίων , δηλαδή των γειτονικών χωριών που επιδιώκουν να κλέψουν τον Ιούδα . Το βράδυ της Αναστάσεως με το Χριστός Ανέστη τα κοπέλια δίνουν φωθιά στον Ιούδα ο οποίος και καίγεται με τα απαραίτητα μπαλοταρίσματα και ενώ ακόμα και εχθροί εκείνη την ημέρα δίνουν το φιλί της Αγάπης στο προάυλιο της Εκκλησίας .

Έθιμα βγαλμένα από τα βάθη του χρόνου, εμπλουτισμένα με στοιχεία αλησμόνητων πατρίδων αναβιώνουν στην ελληνική επαρχία καθώς το Πάσχα πλησιάζει. Ουσιαστικά, τα έθιμα του Πάσχα αρχίζουν από τη Μεγάλη Πέμπτη, ημέρα κατά την οποία ξεκινούν οι προετοιμασίες για τη μεγάλη γιορτή.
Με ένα κόκκινο πανί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού, απλωμένο στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, ξεκινούν στην επαρχία τη Μεγάλη Πέμπτη οι προετοιμασίες για τη βραδιά της Ανάστασης, ενώ την ίδια ημέρα οι νοικοκυρές σε όλη τη χώρα βάφουν τα κόκκινα αυγά.

Ε.Μ.

Κέρκυρα - Οι Μπότηδες

Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 12μμ, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό – τους μπότηδες – από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες είναι τα πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες – το κόκκινο είναι το χρώμα της Κέρκυρας.

Το έθιμο με το σπάσιμο των κανατιών το Πάσχα στην Κέρκυρα έχει μακρά ιστορία που χάνεται πάλι στην εποχή της Ενετοκρατίας, ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για το πώς ξεκίνησε. Και επειδή βρισκόμαστε στην Ελλάδα όπου ο χριστιανισμός και το Δωδεκάθεο αλληλομπλέκονται, οι θεωρίες έχουν τις αναφορές τους στις δυο αυτές θρησκείες.

ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΑΥΓΑ!

Το Πάσχα βάφουμε κόκκινα αυγά για να τιμάμε την θυσία του Χριστού μας.
Οταν είχε αναστηθεί ο Χριστός, λέει η παράδοση, μια γυναίκα περπατούσε στον δρόμο κρατώντας ένα καλάθι με αυγά.Της είπαν κάποιοι περαστικοί ότι ο Χριστός αναστήθηκε,αλλά εκείνη δεν το πίστεψε.Τους απάντησε ότι, αν είχε αλήθεια αναστηθεί,να γίνουν τα αυγά κόκκινα και τότε μόνο θα το πίστευε.Έτσι και έγινε την ίδια στιγμή τα αυγά που είχε στο καλάθι της έγιναν κόκκινα.
Επίσης εκείνη την ημέρα πρέπει να πίνουμε λίγο ξύδι όπως είχε πιει και ο Χριστός!!

Σ.Ζ