Τι έτρωγαν οι αρχαίοι Έλληνες

 

Όταν ένας Έλληνας ναυτικός έφτανε σε ξένη και άγνωστη χώρα, οι τρεις πρώτες ερωτήσεις πού έκανε ήταν:

- Οι άνθρωποι εδώ γνωρίζουν της Δήμητρας το φυτό; (δηλαδή το στάχυ, το ψωμί) 

- Γνωρίζουν του Διονύσου το ποτό; (δηλαδή το κρασί) 

- Έχουν κυβέρνηση των πολλών; (δηλαδή δημοκρατία)

Όπως μαθαίνουμε από τους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου, οι Έλληνες είχαν 72 είδη ψωμιού! Οι δημητριακοί καρποί - που οδήγησαν στους πρώτους οικισμούς - είναι ή βάση της ανθρώπινης διατροφής. Από τα 72 είδη ψωμιού, άλλα ήταν πιο πρωτόγονα κι άλλα πιο εκλεπτυσμένα.

 

  Τα φαγητά τους

Οι αρχαίοι έτρωγαν συχνά κρέας, ιδιαίτερα χοιρινό αλλά και μοσχαρίσιο, μαγειρεμένο με αρκετούς τρόπους και σπανιότερα κατσίκι και αρνί. Αγαπημένο πιάτο ήταν το κυνήγι (τσίχλες, ορτύκια και ελάφια). Το μυστικό για μαλακό κρέας ήταν το μαρινάρισμα πριν από το ψήσιμο με χορταρικά. Οι Αθηναίοι είχαν μεγάλη αδυναμία στα θαλασσινά και στα όστρακα. Τα μπαρμπούνια και οι τσιπούρες στόλιζαν συχνά τα τραπέζια των πλουσίων, ενώ οι σαρδέλες του Φαλήρου ήταν το συνηθισμένο πιάτο των φτωχότερων. Η τιμή της σαρδέλας, μάλιστα, λειτουργούσε ως βαρόμετρο για την αγορά τροφίμων της Αθήνας. Μεγάλη ζήτηση είχαν και τα παστά ψάρια από τον Ελλήσποντο και τον Εύξεινο Πόντο, και φυσικά τα φημισμένα χέλια της Κωπαΐδας, που ήταν πανάκριβος μεζές, αφού το καθένα απ’ αυτά στοίχιζε όσο ένα γουρουνόπουλο.

Τα εδέσματα και οι σαλάτες

Οι σαλάτες τους ήταν πάντοτε ωμές για να μη χάνουν τη θρεπτική τους αξία και πάντα από υλικά με θεραπευτικές ιδιότητες. Οι αρχαίοι συνήθιζαν να παίρνουν λάδι για τις σαλάτες τους από άγουρες ελιές. Φημισμένα ήταν τα λάδια της Σάμου και της Ικαρίας. Τους άρεσαν επίσης τα αλλαντικά και τα όσπρια. Έτρωγαν φασόλια, φακές, ψημένα ρεβίθια, μπιζέλια και κουκιά σε πουρέ (έτνος). Τα σκόρδα και τα κρεμμύδια ήταν κυρίαρχα στο καθημερινό τους μενού. Εκλεκτό έδεσμα για τους αρχαίους ήταν τα σαλιγκάρια, τα οποία οι Κρητικοί έτρωγαν από την εποχή του Μίνωα. Τα λαχανικά, τέλος, είχαν μεγάλη ζήτηση. Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του επαινεί, διά στόματος Σωκράτη, τη φυτοφαγική και τη φυσική δίαιτα. Πολλά σπίτια φρόντιζαν να έχουν μικρούς κήπους όπου καλλιεργούσαν και όσπρια, βολβούς, μαρούλια, αρακά, αγκινάρες, βλίτα, σέλινο, άνηθο και δυόσμο. Άλλα χορταρικά, όπως τα μανιτάρια, το μάραθο, τα σπαράγγια, ακόμα και τις τρυφερές τσουκνίδες, τα αναζητούσαν στις ακροποταμιές και στα χωράφια. Από τα πιο αγαπημένα προϊόντα των αρχαίων ήταν τα αγγούρια και τα σύκα.

 

 Εδέσματα

Τραγήματα (ορεκτικά αλμυρά). Ξηρά, ή βρασμένα και τα περισσότερα τσιγαρισμένα:

Ώχρος (πασατέμπος)
Κύαμος (κουκιά)
Ερέβινθοι (στραγάλια)

Νώγαλα (επιδόρπια γλυκά)
Βότρυς (σταφύλι)
Φοίνιξ (χουρμάς)
Ροιά (ρόδι)
Μιμαίκυλα (κούμαρα)
Συκάμινα (μούρα και μόρα, για τούς Έλληνες της Αλεξάνδρειας).
Ισχάς (η ισχάς είναι γένους θηλυκού) το ξηρό σύκο.
Ασταφίδες (σταφίδες)
Πυραμίς (επιδόρπιο γλύκισμα)
Ωόν (αυγό)





Αρτύματα (καρυκεύματα) για τα καταχύσματα (σάλτσες)
Άλας (αλάτι)
Πέπερις ή πέπερι (πιπέρι)
Έλαιον (λάδι ελιάς)
Οίνος (κρασί)
Όξος (ξίδι)
Ωοτάριχον (αυγοτάραχο, ταραμάς)
Νάπυ (μουστάρδα Κύπρου)
Θύμος (θυμάρι Υμηττού)
Ορίγανος (ρίγανη Τενέδου)
Οξέλαιον (λαδόξιδο)
Γαρέλαιον (αλατόλαδο)
Πεπερόγαρον (αλατοπίπερο)

 

Λεξιλόγιο εδεσμάτων (όψα ή τραγήματα) από τους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου

Άπια και ίφια μήλα (απίδια και σαρκώδη μήλα)
Ασταφίδαι και ισχάδαι (σταφίδες και ξηρά σύκα, που φέρνουν γλυκά όνειρα, όπως λέει ο Έρμιππος από τη Ρόδο).
Γογγυλίς (ρεπάνι).
Εγχέλεις πλωταί (χέλια πού κολυμπούν στην επιφάνεια του νερού) συνήθως τα ψάρευαν από την Κωπαΐδα, τη λίμνη της Βοιωτίας.
Έριφος (κατσίκι).
Θύννος (το ψάρι τόνος).
Κεστρέα (το ψάρι κέφαλος)
Μαινίς (σπάρος)
Μύραινα (σμέρνα, είδος χελιού)
Πάντα ταρίχη (όλα τα παστά) και ειδικά ήταν περιζήτητα τα παστά ψάρια από τον Ελλήσποντο.
Τήθος (στρείδι)
Συς (γουρουνόπουλο)

Κυριακή Τ., Κωνσταντίνος Κ.